Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2019

Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου είναι η ετήσια γιορτή της διεθνούς θεατρικής κοινότητας, από το 1961, όταν πρωτοεμφανίσθηκε με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου, με θεατρικά δρώμενα και άλλες συναφείς με το θέατρο εκδηλώσεις, που διοργανώνονται από τα εθνικά τμήματα του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που συνενώνει τους επαγγελματίες του θεάτρου και συνεργάζεται στενά με την UNESCO.

Κάθε χρόνο ένας άνθρωπος του θεάτρου αναλαμβάνει να γράψει το μήνυμα του εορτασμού, το οποίο είθισται να διαβάζεται στα θέατρα πριν από την παράσταση της 27ης Μαρτίου. Το φετινό μήνυμα (2019) υπογράφει ο Κουβανός σκηνοθέτης, θεατρικός συγγραφέας και θεατροπαιδαγωγός, Κάρλος Σελντράν και έχει ως εξής:

Πριν την αφύπνισή μου στο θέατρο, οι δάσκαλοί μου ήταν ήδη εκεί. Είχαν κτίσει τα σπίτια τους και την ποιητική προσέγγισή τους πάνω στα ερείπια της δικής τους ζωής. Πολλοί από αυτούς είναι άγνωστοι ή ελάχιστα τους θυμόμαστε: εργάζονταν σιωπηρά, στην ταπεινότητα των δωματίων πρόβας τους και στις γεμάτες από θεατές θεατρικές αίθουσες τους και σιγά-σιγά, μετά από χρόνια δουλειάς και εξαιρετικών επιτευγμάτων, αποσύρθηκαν σταδιακά από αυτά τα μέρη και εξαφανίστηκαν. Όταν κατάλαβα ότι το προσωπικό μου πεπρωμένο ήταν να ακολουθήσω τα βήματά τους, κατάλαβα επίσης ότι είχα κληρονομήσει αυτή την καθηλωτική, μοναδική παράδοση που ζούσε στο παρόν χωρίς καμία προσδοκία, πέρα από την επίτευξη της διαφάνειας μιας μη επαναλαμβανόμενης στιγμής· μιας στιγμής συνάντησης με κάποιον άλλο στο σκοτάδι ενός θεάτρου, χωρίς καμία άλλη προστασία πέρα από την αλήθεια μιας χειρονομίας, μιας αποκαλυπτικής λέξης.

Η θεατρική μου πατρίδα βρίσκεται σε εκείνες τις στιγμές της συνάντησης με τους θεατές που έρχονται κάθε βράδυ στο θέατρό μας, από τις πιο διαφορετικές γωνιές της πόλης μου, για να ενωθούν μαζί μας και να μοιραστούμε μερικές ώρες, μερικά λεπτά. Η ζωή μου είναι φτιαγμένη από αυτές τις μοναδικές στιγμές όταν παύω να είμαι ο εαυτός μου, όταν παύω να υποφέρω για τον εαυτό μου και ξαναγεννιέμαι και κατανοώ το νόημα του θεατρικού επαγγέλματος: το να ζούμε στιγμές αγνής εφήμερης αλήθειας, όπου γνωρίζουμε ότι αυτό που λέμε και κάνουμε, εκεί κάτω από τα φώτα σκηνής, είναι αλήθεια και αντανακλά το πιο βαθύ, το πιο προσωπικό, μέρος των εαυτών μας. Η θεατρική μου χώρα, η δική μου και αυτή των ηθοποιών μου, είναι μια χώρα που υφαίνεται από τέτοιες στιγμές, όπου αφήνουμε πίσω μας τις μάσκες, τη ρητορική, το φόβο του να είμαστε αυτοί που είμαστε και ενώνουμε τα χέρια στο σκοτάδι.

Η θεατρική παράδοση είναι οριζόντια. Δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να επιβεβαιώσει ότι το θέατρο βρίσκεται σε οποιοδήποτε κέντρο του κόσμου, σε οποιαδήποτε πόλη ή προνομιούχο κτίριο. Το θέατρο, όπως το έχω λάβει, εξαπλώνεται μέσα από μια αόρατη γεωγραφία που συνδυάζει τις ζωές εκείνων που το υπηρετούν με την ίδια τη θεατρική τέχνη σε μια χειρονομία ενοποίησης. Όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι του θεάτρου πεθαίνουν μαζί με τις στιγμές τους, στιγμές ανεπανάληπτης διαύγειας και ομορφιάς· όλοι ξεθωριάζουν με τον ίδιο τρόπο, χωρίς καμία άλλη υπεροχή για να τους προστατεύσει και να τους καταστήσει ενδόξους. Οι θεατρικοί δάσκαλοι το γνωρίζουν, καμία αναγνώριση δεν είναι έγκυρη όταν αντιμετωπίζεται με αυτή τη σιγουριά, η οποία είναι η ρίζα του έργου μας: η δημιουργία στιγμών αλήθειας, ασάφειας, δύναμης, ελευθερίας εν μέσω μεγάλης αβεβαιότητας. Τίποτα από αυτά δεν επιβιώνει, εκτός από τα δεδομένα ή τα αρχεία της δουλειάς τους σε βίντεο και φωτογραφίες που θα αποτυπώσουν μόνο μια ωχρή ιδέα για το τι έπραξαν. Ωστόσο, αυτό που θα λείπει πάντα από αυτά τα αρχεία είναι η σιωπηλή ανταπόκριση από το κοινό που καταλαβαίνει σε μια στιγμή ότι αυτό που συμβαίνει δεν μπορεί να μεταφραστεί ή να βρεθεί έξω, ότι στην αλήθεια που μοιράζεται εκεί υπάρχει μια εμπειρία ζωής, για λίγα δευτερόλεπτα, πιο διάφανη ακόμη και από την ίδια τη ζωή.

Όταν συνειδητοποίησα ότι το θέατρο ήταν μια χώρα από μόνο του, μια μεγάλη επικράτεια που καλύπτει ολόκληρο τον κόσμο, ένας προσδιορισμός γεννήθηκε μέσα μου, ο οποίος ήταν και η συνειδητοποίηση μιας ελευθερίας: δεν χρειάζεται να πάτε μακριά ή να φύγετε από όπου και αν βρίσκεστε, δεν χρειάζεται να τρέξετε ή να μετακινηθείτε. Το κοινό είναι οπουδήποτε υπάρχετε. Έχετε τους συναδέλφους που χρειάζεστε στο πλευρό σας. Εκεί, έξω από το σπίτι σας, έχετε όλη την αδιαφανή, αδιαπέραστη καθημερινή πραγματικότητα. Έπειτα, δουλεύετε από αυτή τη φαινομενική ακινησία για να σχεδιάσετε το μεγαλύτερο ταξίδι απ’ όλα, να επαναλάβετε την Οδύσσεια, το ταξίδι των Αργοναυτών: είστε ένας ακίνητος ταξιδιώτης που δεν παύει να επιταχύνει την πυκνότητα και την ακαμψία του πραγματικού του κόσμου. Το ταξίδι σας είναι προς το στιγμιαίο, προς το παρόν, προς την άνευ προηγουμένου συνάντηση ενώπιον των συνανθρώπων σας. Το ταξίδι σας είναι προς αυτούς, προς την καρδιά τους, προς την υποκειμενικότητά τους. Ταξιδεύετε μέσα τους, στα συναισθήματά τους, στις αναμνήσεις τους που εσείς ξυπνάτε και κινητοποιείτε. Το ταξίδι σας είναι ιλιγγιώδες, και κανείς δεν μπορεί να το μετρήσει ή να το αποσιωπήσει. Ούτε κανείς μπορεί να το αναγνωρίσει στο σωστό βαθμό, είναι ένα ταξίδι μέσα από τη φαντασία του λαού σας, ένας σπόρος που σπέρνεται στα πιο απομακρυσμένα εδάφη: την πολιτική, ηθική και ανθρώπινη συνείδηση των θεατών σας. Επομένως, δεν κινούμαι, θα παραμείνω στο σπίτι, ανάμεσα στους πιο κοντινούς μου ανθρώπους, σε φαινομενική ακινησία, μέρα και νύχτα να εργάζομαι, επειδή κατέχω το μυστικό της ταχύτητας.

Μετάφραση από την αγγλική: Δώρα Νικολάου – Κυπριακό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (ΚΚΔΙΘ).

 

Βιογραφικό Σημείωμα του Κάρλος Σελντράν

Ο Κάρλος Σελντράν είναι ένας βραβευμένος και πολύ σεβαστός σκηνοθέτης, θεατρικός συγγραφέας, ακαδημαϊκός και καθηγητής, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Αβάνα της Κούβας, παρουσιάζοντας το έργο του σε όλο τον κόσμο.

Γεννημένος το 1963 στην Αβάνα, ο Κάρλος Σελντράν εμπλούτισε αρχικά την αγάπη και την εξειδίκευσή του στο θέατρο στο Ανώτερο Ινστιτούτο Τέχνης στην Αβάνα, όπου έλαβε πτυχίο στις Παραστατικές Τέχνες (Performing Arts Studies). Αφού αποφοίτησε με τιμητική διάκριση το 1986, ασχολήθηκε επαγγελματικά με τον τομέα εκπαίδευσής του, εργαζόμενος αρχικά ως σύμβουλος και αργότερα ως σκηνοθέτης για το Teatro Buendía στην Αβάνα.

Κατείχε το ρόλο αυτό μέχρι το 1996, όταν αποφάσισε ότι ήταν η σωστή στιγμή να δημιουργήσει τη δική του θεατρική ομάδα, την πλέον παγκοσμίως γνωστή και εξαιρετικά αξιόλογη Argos Teatro. Έχοντας ως βάση την Αβάνα, το Argos Teatro έχει κερδίσει μεγάλη φήμη μέσα από την παρουσίαση ευρωπαϊκών κλασικών, σύγχρονων λατινοαμερικανικών θεατρικών έργων και πρωτότυπων παραγωγών υπό την ειδική επίβλεψη του Κάρλος Σελντράν ως σκηνοθέτη.

Οι παραστάσεις του Argos Teatro έχουν ως στόχο να δώσουν νέα πνοή μέσα στον κανόνα του σύγχρονου ευρωπαϊκού θεάτρου, με παραστάσεις των Μπρεχτ, Μπέκετ, Ίψεν και Στρίντμπεργκ φέρνοντας τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τις προτιμήσεις, στο κοινό της Λατινικής Αμερικής. Το Argos Teatro επικεντρώθηκε στο έργο Κουβανών θεατρικών συγγραφέων, παρουσιάζοντας παραγωγές ντόπιων καλλιτεχνών όπως ο Γονσάλες Μέλο, σε πολλές περιπτώσεις. Είναι αυτή η συνύφανση διαφορετικών πολιτισμών που βοήθησε το Argos Teatro, μία από τις κορυφαίες θεατρικές ομάδες της Κούβας, να αναγνωριστεί πέρα από τα σύνορα. Το περίφημο εργαστήρι υποκριτικής του Argos Teatro, το οποίο επιδιώκει να βρει μια κοινή γλώσσα για τους καλλιτέχνες, έχει θεωρηθεί και ανακηρυχθεί ως μια πρωτοβουλία που ενώνει τον κόσμο.

Η σημαντικότερη στιγμή στην πορεία του θιάσου μέχρι σήμερα, αποτελεί η παραγωγή «Δέκα Εκατομμύρια», που έγραψε και σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Κάρλος Σελντράν. Αυτή η παραγωγή απέσπασε εγκωμιαστικές κριτικές και παρουσιάστηκε επί σκηνής τόσο στην Κούβα όσο και διεθνώς. Η πιο πρόσφατη παραγωγή του, «Misterios y pequeñas piezas» («Μυστήρια και μικρά κομμάτια») το 2018, επίσης σε κείμενο και σκηνοθεσία του Κάρλος Σελντράν, έτυχε κι αυτό θερμής υποδοχής.

Αυτές οι προσπάθειες του Κάρλος Σελντράν, για την Κούβα και το διεθνές θέατρο, τόν έχουν αναδείξει σε διακεκριμένο άνθρωπο του θεάτρου με αμέτρητα βραβεία και επαίνους. Έλαβε το Βραβείο Θεατρικών Κριτικών Κούβας στην κατηγορία «Καλύτερη Σκηνοθεσία», 16 φορές από το 1988 έως το 2018. Πέρα από αυτή τη σημαντική επιβράβευση, έχει κερδίσει επίσης την αναγνώριση της χώρας του και του κόσμου, αποσπώντας την Εθνική Διάκριση του Κουβανικού Πολιτισμού το 2000 και το Εθνικό Βραβείο Θεάτρου της Κούβας το 2016, μεταξύ πολλών άλλων.

Κατά τη διάρκεια της αξιοσημείωτης αυτής καριέρας, ο Κάρλος Σελντράν παρέμεινε αφοσιωμένος στο να εμπνέει και να βοηθά άλλους, ως καθηγητής σε ιδρύματα υψηλού επιπέδου στην Κούβα, τη Νότια Αμερική και την Ευρώπη. Ο ίδιος στη συνεχή προσπάθεια του να βελτιώσει και να εμβαθύνει τις γνώσεις του, έλαβε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα το 2011 από το Πανεπιστήμιο «Βασιλιάς Χουάν Κάρλος» της Μαδρίτης.

Οι ικανότητες διδασκαλίας του Κάρλος Σελντράν τόν ανέδειξαν σε διδακτικό μέλος του Ανώτατου Ινστιτούτου Τεχνών της Κούβας για περισσότερο από 20 χρόνια και υπήρξε επικεφαλής του μεταπτυχιακού μαθήματος σκηνοθεσίας από το 2016, κληροδοτώντας τις γνώσεις του στις επόμενες γενιές των Κουβανών θεατρικών δημιουργών. Την ίδια στιγμή βρίσκει την διέξοδό του για καλλιτεχνική έκφραση στη σκηνοθεσία και τη δραματουργία με το Argos Teatro.